ضرر

لفظ ضرر که معمولاً در مقابل نفع استعمال می شود، در لغت به معنی گزند، نقصان و زیان است و کلمه زیان نیز که ضد سود است به معنی خسارت و ضرر است. پس ضرر و زیان یا خسارت در این لغت مترادف یکدیگرند. نویسندگان قانون آئین دادرسی کیفری و قانون مسئولیت مدنی مصوب سال ۱۳۳۹ ایران نیز،عناوین ضرر و زیان را در قوانین مذبور تواماً و به معنی مترادف یکدیگر،یعنی آنچه که ضرر برساند یا سبب زیان یا خسارت شود، به کار برده اند. ولی در قانون مجازات عمومی گذشته و اخیراًً نیز در قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۶۱ کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی، به جای عنوان «ضرر و زیان لفظ «خسارت » و در برخی از مواد قانون نیز کلمه ضرر استعمال شده است. همان طوری که قبلاً گفته شد، تدوین کنندگان قانون مجازات اسلامی.در ماده ۵۸ قانون مذبور عناوین ضرر و زیان اعم از مادی و معنوی اسلامنی،در ماده ۵۸ قانون مذبور،عناوین ضرر و زیان را اعم از مادی و معنوی استعمال کرده‌اند. در عرف قضایی نیز، مفهوم ضرر و زیان

اقسام ضرر: ضرر مادی:ضرر مادی قابل جبران در متن قانون،ناظر به از بین رفتن مال یا کسر ثروت و دارایی یا منفعت مشروع و مسلمی است که در نتیجه تقصیر قاضی در تشخیص موضوع یا در تطبیق حکم بر مورد خاص حاصل خواهد شد.

ضرر معنوی:همان گونه که در متن ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی آمده است،لزوم جبران ضرر ناشی از تقصیر در تشخیص موضوع یا درتطبیق حکم بر مورد خاص منحصر به جبران ضرر مادی نیست،بلکه زیان‌های معنوی مانند از بین رفتن آبرو و حیثیت ویا صدمات روحی که جنبه غیر مالی داردبا رعایت شرایطی می‌تواند برای قاضی مامور اجرای قانون جزا، مسئولیت مدنی ایجاد کند. اما باید دانست که در گذشته جبران ضرر معنوی، قابل جبران نبود و علمای حقوق کسر حیثیت یا اعتبار اشخاص یا صدمات روحی را قابل ترمیم به پول نمی دانستند. اما با گذشت زمان، این طرز تفکر و اندیشه دستخوش تحول وتغییر شده و در عصر ما جبران ضرر معنوی با پرداخت پول به زیان دیده، مورد حمایت قانونگذارقرار گرفته است.

مستی: خمر در لغت، به معنی چیزی که نوشیدنش مستی آورد.در اصطلاح نیز، به هر مایع مسکر را خمر گویند.منظور از مسکر چیزی است که قابلیت مست کنندگی را داشته باشد هر چند فعلاً مست نکند. به استعمال مشروبات الکلی یا مسکر آور را، شرب خمر گویند.تکرار جرم در حقوق به معنی؛ وضعیت مجرمی است که سابقه محکومیت جزائی داشته و مجدداً مرتکب جرم دیگری شده باشد. در این حالت است که تکرار جرم تحقیق پیدا کرده و مجرم مشمول مجازات سنگین‌تر قرار می‌گیرد. تکرار جرم در حدود به؛ ارتکاب مجدد همان جرم مستوجب حدی است که قبلاً نیز برای آن محکوم شده و حکم اجرا شده است.که این مسأله در ماده ۱۷۹ قانون مجازات اسلامی صراحتاً بیان شده است:هرگاه کسی چند بار شرب مسکر بنماید و بعد از دو بار حد بر او جاری شود در مرتبه سوم کشته می‌شود

نکات موجود در ماده ۱۷۹ قانون ۱۳۷۰ ‌بنابرین‏ شامل کلیه مسکرات می‌شود. ملاک ثبوت جرم شرب خمر

مست کنندگی می‌باشد، ‌بنابرین‏ قاعده آن است که خوردن هر مست کننده‌ای مستوجب حد باشد و تعیین مصداق آن بر عهده عرف است.اما مصادیق مشهوری در کتاب‌های فقهی بیان شده یا در خارج وجود دارد مانند: بِتع؛ مایع گرفته شده از عسل که جوشیده و سفت می‌گردد.فضیغ؛ عصاره رطب است یعنی خرمائی که تازه شروع به رسیدن می‌کند این مایع اگر بجوشد یا سفت گردد، فضیغ نامیده می‌شود.نقیع؛ به مایع گرفته شده از کشمش گفته می‌شود،مِرز؛ به مایع گرفته شده از ذرت و جو اطلاق می‌گردد عنبیراء؛ به عصاره ذرت گفته می‌شود ‌به این مایع سُکر نیز گفته می‌شود. جعّه؛ عصاره‌ای است که از جو یا گندم گرفته می‌شود.فقاع؛ به آب جو گفته می‌شود.نبیذ؛ به عصاره خرما گفته می‌شود.عصیر عنبی؛ آب انگوری که به خودی خود بجوشد یا به وسیله آتش یا خورشید بجوشد.پس اگر شخصی یک مرتبه نبیذ بخورد و حد بر او اجرا گردد و بار دیگر خمر بخورد و بر او حد اجرا گردد و بار سوم هر مسکر دیگری بخورد، کشته می‌شود.

قانون و مجرمان مست

جام حوادث؛ در حالت مستی، اشخاص قصد و اختیار کامل ندارند و عادلانه نیست که به همان اندازه که افراد در وضع هوشیاری مسئول هستند، مسئول شناخته شوند. از دیگر سو برای حفظ نظم و امنیت جامعه، استناد به مستی با هدف معاف شدن از مجازات در خصوص همه جرایم به نحو کامل قابل قبول نخواهد بود.‌بنابرین‏ این سوال پیش می‌آید که با کسانی که به استفاده از مشروبات الکلی می پردازند و در نتیجه مستی ناشی از آن، مرتکب جرم می‌شوند چه باید کرد؟ «حمایت» در گزارشی به بررسی این موضوع می پردازد.

عنصر روانی جرم در نظام حقوقی اسلامی ‌از نظر کیفری فقط کسی مقصر و مستوجب مجازات است که رفتار جزایی را با اراده مجرمانه همراه با وضع جسمانی و عقلانی مناسب مرتکب شده باشدیعنی مرتکب باید همزمان با داشتن عنصر روانی، دارای اهلیت (ادراک و اختیار) در زمان وقوع جرم باشد. ‌بنابرین‏، چون مستی، اراده و اختیار را از انسان سلب می‌کند، در صورتی که ارادی و به قصد ارتکاب جرم نباشد، با وجود شرایطی مجازات بر شخص مست اعمال نمی‌شود.

دفاع مستی باید صرفا در شرایط و اوضاع و احوال خاص آن اعمال شود و محدود به مواردی باشد که واقعا عنصر روانی جرم از بین برود. آنچه در اعمال مسئولیت کیفری ضرورت دارد این است که فکر و عقل مرتکب، بر اعمال وی کنترل داشته باشد و صرف اینکه فکر و ذهن مرتکب به درستی عمل نمی‌‌کرده‌است، برای رفع مسئولیت کیفری کفایت نمی‌کند.

تاثیر گذاری مستی بر ارتکاب جرم

قانون‌گذار ما مستی را تعریف نکرده و تشخیص آن را به عرف واگذار ‌کرده‌است اما می‌توان گفت مستی عبارت است از حالتی که از نوشیدن مسکر مانند شراب، خمر و… در انسان پدید می‌آید.البته این تعریف مستی به اعتبار منشا است و می‌توان مستی را به اعتبار علایم و عوارض آن نیز تعریف کرد و آن عبارت است از کیفیت مخصوصی که تحت تاثیر مواد مسکر ایجاد می‌شود و قدرت ارزیابی و تشخیص سود و زیان را از انسان سلب می‌کند و موجب اختلال تام یا نسبی اراده می‌شود.چهار شرطی که ‌در مورد تاثیر مستی بر ارتکاب جرم باید در نظر داشته باشیم: اولا، مستی فقط ناشی از مصرف مایعات سکرآور نظیر خمر نیست، بلکه سایر مواد سکرآور را نیز در برمی‌گیرد. ثانیاً، مصرف مسکر و شرب خمر حتما ملازمه با مستی ندارد و حدوث این حالت متعاقب شرب خمر محتمل است و نه حتمی. ثالثا، وجود میزان مشخصی الکل در خون به معنی مستی نیست و سلب کلی اراده متعاقب آن موضوعیت دارد. رابعا، تا زمانی که اختیار به کل سلب نشود، به فرد در قانون و عرف مست اطلاق نمی‌شود.

مستی و مسئولیت کیفری